ls een post op deze site begint met wat in de typografie heet een initiaal, zoals de A hier, bevat zij een mening of interpretatie van de schrijver.
Archief van de rubriek ‘Boeken’
Topjournalistiek: ‘Liever dier dan mens’
juni 28th, 2021 | 
Author: 
ver onderzoeksjournalistiek praat ik liever niet, want als het goed is dan is journalistiek per definitie onderzoekend. Topjournalistiek kan volgens deze redenering wel en daarvan is het boek Liever dier dan mens (ondertitel: Een overlevingsverhaal) van de journalist Pieter van Os de vrucht. Hij sprak vaak en langdurig met de in Polen geboren joodse 90-jarige Mala Rivka Kizel in Amstelveen (daar beland doordat haar inmiddels overleden man employé was bij El Al) en diepte haar overlevingsverhaal uit al reizend door Oost-Europa en naar Israel, tevens speurend in archieven en in vaak recent geproduceerde documentatie. Een mooi en helder geschreven verhaal. Topjournalistiek dus.
Een jonge vrouw, in te grote schoenen tuurt vlak na de oorlog over wat rest van het getto van Warschau ->
Posted in 
Heksen bestaan niet en zijn van alle tijden
Boekbespreking door Sante Brun
elijk heeft ze, Susan Smit: heksenjacht is van alle tijden. Je hoeft maar een korte blik te werpen op de krochten van de asociale media en je komt meteen gloeiendhete vrouwenhaat tegen: Het noemen van de namen Femke Halsema en Sigrid Kaag is voldoende om te begrijpen waar het om gaat. De vrouwenhaters worden aangevoerd door bijvoorbeeld Arthur van Amerongen vanuit zijn Huize Vischlucht in de Portugese Algarve, en als hij weer eens hashtag Kaag aanboort krijgt hij onmiddellijk bijval van een paar honderd meest anonieme mannen én vrouwen en het duurt niet lang of het woord ‘heks’ valt dan. Het ligt in die twee gevallen trouwens gecompliceerd: in beide genoemde gevallen gaat het niet alleen om de zelfstandigheid, hun superieure taalgebruik en hun zuurheid maar ook omdat de twee de roep hebben ‘links’ te zijn; beide vrouwen hebben ook nog een echtgenoot ‘van kleur’, en dan mag kennelijk het hek van de dam.
Kan een chimpansee een mens worden?
Boekbespreking door Sante Brun
eer dan enige andere Amerikaanse auteur is het Thomas Coraghessan Boyle die de vinger houdt aan de pols van de Amerikaanse samenleving en met enige gretigheid de krenten uit die pap haalt. Met name zijn romans over Kellogg (van de corn flakes), McCormick (landbouwmachines, zaden) Frank Lloyd Wright (architect), Kinsey (psycholoog) en Timothy Leary (LSD) zijn voorbeelden van een moderne manier van literatuur bedrijven – de boeken berusten op fantasie, maar bijna niets ervan is verzonnen.
Ook de teloorgang van het milieu, het klimaat en migratie zijn geregeld onderwerpen van zijn boeken. En een door mij zeer gewaardeerde categorie zijn twee hilarische romans: Budding Prospects, over twee mannen die denken even snel rijk te worden door wiet aan te planten en Drop City, waarin de periode van de hippie-communes te kijk wordt gezet.
Read the rest of this entry »
W. van Oranje, geen voetnoot in wereldhistorie
Uit De Habsburgers valt veel te leren, zoals dat de Eerste Wereldoorlog eigenlijk de Tweede was
ij leeft in de hoofden voort als de Vader des Vaderlands, maar dat leerden we dan ook uit de vaderlandse geschiedenis. In de wereldgeschiedenis is Willem van Oranje nog geen voetnoot. Hij was één van de koningen en politieke leiders die om wat voor reden dan ook uit de weg moest worden geruimd. Dat concludeer ik uit De Habsburgers, opkomst en ondergang van een wereldmacht, van de Britse historicus Martyn Rady.
De waarde van zo’n boek, in dit geval meer dan 400 bladzijden, wordt doorgaans bepaald door zijn onthullende werking, de mate waarin het onderwerp ‘tot op het bot’ is uitgezocht. Nou, uit ‘De Habsburgers’ valt heel wat te leren, niet in het minst van bijzonderheden die ons een beter inzicht verschaffen over het heden en dan vooral dat van Europa. Over het nut van ‘geschiedenis’ gesproken. En van lezen natuurlijk.
Weg met de ‘sociale media’
Boekbespreking door Sante Brun
aar om nou het Boekenweekgeschenk ‘Wat wij zagen’ af te doen als een ‘niemendalletje’, dat gaat wel erg ver.
Om te beginnen: ik mag die ietwat vlakke, immer berustende toon van Hanna Bervoets wel, en die past ook goed bij het onderwerp: het leven van mensen voor wie het er in ons moderne tijdvak niks anders op zit om een karig betaald en vooral tijdelijk baantje te nemen waarin je saai en eentonig werk doet, onder grote druk staat en permanent in de gaten wordt gehouden.
Kayleigh, de ik-figuur in het boek is dolblij dat ze een baantje heeft gevonden dat iets meer betaalt dan het minimumloon, al is het nog niet erg veel. Ze gaat van een soort klantenservice (die vaak neerkomt op klanten afpoeieren, binnen twee minuten liefst) naar iets nieuws. Read the rest of this entry »
Hoe goed is de pianist?
Boekbespreking door Sante Brun
e 
laatste dagen heb ik zo nu en dan mijn gedachten laten gaan over de vraag: heeft Heerlen wel eens een groot schrijver voortgebracht? Maat net zo min als deze grote voormalige mijnstad ooit zelfs maar in de buurt is geweest van een belangrijke voetbalclub (correct me if I’m wrong) is er op literair gebied niemand binnen de grenzen van de stad geboren, laat staan opgegroeid, die kan of kon terugwijzen op een oeuvre van enige betekenis.
Ik dacht daarover na omdat ik sinds enkele weken bekend ben met een schrijver die wel degelijk kan of kon (want hij is dood) bogen op een oeuvre van betekenis – in een van zijn boeken staat een lijst met ongeveer vijftig werken, me dunkt.
Thomas Bernhard->
Wij allen zijn wel eens Oblomov
eel mensen
weten van het bestaan van een boek genaamd Oblomov, van de Russische schrijver Ivan Gontsjarev, verschenen in 1861. Daaruit is het beeld ontstaan dat Oblomov een enorme luiaard is, die vrijwel altijd in bed ligt. Daarentegen merkt kenner van de Russische taal en cultuur Karel van het Reve op, dat Oblomov niet zozeer lui is, maar, interessanter, ’een grote weerzin [voelt] als van hem verwacht wordt zich druk te maken over de dingen waar iedereen zich druk over maakt.’
Het misverstand is hardnekkig omdat niet zoveel Nederlanders het boek daadwerkelijk hebben gelezen, terwijl het toch driemaal in het Nederlands is vertaald.
De verrassende familie van Philip Dröge
Boekbespreking door Sante Brun
et 
is alweer meer dan veertig jaar geleden dat ik twee retourtickets Amsterdam-Jakarta kocht bij Singapore Airways en met mijn echtgenote op eigen houtje een tripje over Java en Bali maakte, waarbij we enkele plaatsen aandeden waar mensen wegkwijnden nadat was gebleken dat ze ooit hoopvol de nationaliteit – warga negara – van hun geboorteland hadden aangenomen, maar onverminderd vuile Belanda’s waren gebleven en christenhonden, en zodoende in uitzichtloze kampongs waren aanbeland. Onderwijl had Nederland genoeg van die zeurpieten die spijt hadden gekregen van hun keuze, ‘maar dat had je dan maar eerder moeten bedenken’.
Wat een psychose kan aanrichten – Lize Spit
Boekbespreking door Sante Brun
e ‘truc’ waarmee Lize Spit haar nieuwe roman Ik ben er niet ongemeen spannend maakt, is eigenlijk heel eenvoudig: net als in Het Smelt weet ze – soms schijnbaar onnozel babbelend – de spanning op te voeren tot laatste twee pagina’s van het boek. In het geval van Ik ben er niet, een pil van bijna 600 bladzijden, doet ze dat door eenvoudigweg het laatste hoofdstuk op een (overigens wel heel geraffineerde manier) in stukjes te knippen en af te wisselen met de hoofdstukken die de verzameltitel wat vooraf ging zouden kunnen krijgen.
Sommige critici hebben wel gezegd dat het boek wel wat minder omvangrijk had kunnen zijn, maar daar ben ik niet mee eens. Het minutieuze uitpluizen van de eigen en andermans karaktertrekken (en van andermans navel) vormt een essentieel onderdeel van het boek.
Doe mij maar een boek met plaatjes
Boekbespreking door Sante Brun
awel, ik heb Het Bureau uitgelezen, 5500 pagina’s, ik heb Ulysses uitgelezen, 1000 pagina’s, ik heb A Suitable Boy uitgelezen, 1600 pagina’s – dus je zou het niet zeggen na al die pagina’s zonder één plaatje: maar ik ben gek op boeken mét plaatjes. Ik ben begonnen met Bulletje en Bonestaak in Het Vrije Volk en vanaf 1946 heb ik een abonnement gehad op Robbedoes. En van die Robbedoezen heb ik er nogal wat overgehouden en zo eens in de paar maanden wordt het me weer te machtig en neem ik er een ter hand. Of twee.
En dan ben ik nog een liefhebber van huizen vol uitpuilende boekenkasten – zoals mijn eigen huis.
Dan is er weinig meer voor nodig om te vallen voor het boek The Madman’s Library van Edward Brooke-Hitching.
Klara, de Kunstmatige Vriendin
Boekbespreking door Sante Brun
e situatie is als volgt: Chrissie is een 
gescheiden vrouw. Haar oudste dochter Sal is onder geheimzinnige omstandigheden overleden; ze woont met haar andere dochter Josie ergens op het Amerikaanse platteland, heeft een huishoudster die Melania Housekeeper wordt genoemd; in de buurt woont Miss Helen, een ietwat excentrieke type, ook gescheiden, met een zoon genaamd Rick met wie Josie bevriend is. Josie lijdt aan een geheimzinnige ziekte, net als Sal.
Ik las het zojuist uitgekomen boek Klara and the Sun, het eerste ‘levensteken’ dat Kazuo Ishiguro geeft nadat hij in 2017 de Nobelprijs voor Literatuur won. En om met de deur in huis te vallen: ik weet niet hoe het komt, maar bij het lezen van dit boek moest ik geregeld denken aan de werken van Haruki Murakami. (Maar dat gebeurt me tegenwoordig bij meer schrijvers.)
Nederland, bruut racistisch en kolonialistisch
Boekbespreking door Sante Brun
ersoonlijk 
had ik even de neiging te roepen: doe geen moeite, dat weten we allemaal al. Dat was toen het boek ‘Revolusi’ van David van Reybrouck werd aangekondigd. En de bibliografie achterin het boek geeft me daar volledig gelijk in: er is al het een en ander geschreven over Indonesië in de afgelopen vijfhonderd jaar en meer in het bijzonder in de afgelopen 75 jaar. Ik trap daarmee een enorme open deur in.
Maar ik had het boek van Van Reybrouck niet willen missen, omdat het ondanks alles dat al geschreven is, uniek blijft, met zijn titel – een van de vele woorden die in het Bahasa Indonesia zijn achtergebleven en een fonetische schrijfwijze van Nederlandse woorden behelzen – zoals bijvoorbeeld ook ‘polisi’.
Eindelijk gelezen: Madame Bovary
Boekbespreking door Sante Brun
oe lang heeft het niet geduurd: dat ik op veilige afstand heendraaide om Madame Bovary, de roman die Gustave Flaubert onsterfelijk maakte. Want wat zou dat kunnen zijn, een boek over een vrouw in de eerste helft van de negentiende eeuw, de nadagen van de romantiek – diepzinnige graafwerk naar de psyche van de vrouw uit de romantitel, eindeloze reeksen bijvoeglijke naamwoorden, onbegrijpelijke, want inmiddels totaal achterhaalde verhoudingen in een maatschappij die wij ons vrijwel niet meer kunnen voorstellen, een maatschappij in een wereld zonder communicatiemiddelen, zonder één meter asfaltweg, een wereld vol armoedzaaiers onder de knoet van afzichtelijk rijke grootgrondbezitters?
En dan ook nog een boek in het Frans, een taal waarvan ik de grondbeginselen op de hbs heb geleerd, waar ik keurig een rij boeken in heb gelezen, maar die me inmiddels grotendeels ontschoten is.
Meer avonturen van Ewout Meysters
Boekbespreking door Sante Brun
ets meer 
dan een jaar geleden schreef ik dat ik benieuwd was hoe het verder zou gaan met Ewout Meysters, de hoofdpersoon in drie eerdere romans van Wessel te Gussinklo. Ik heb er niet lang op hoeven wachten; voor me ligt een pil van 500 pagina’s, getiteld Op weg naar De Hartz. Daarmee is niet het Middelduitse gebergte bedoeld, maar een groot landgoed in de Achterhoek of Twente, waar een eigenaardig gezelschap min of meer in permanente vergadering bijeen lijkt – van buitenaf gezien lichtelijk gestoorde zich noemende professoren in een kring rond een kabouterachtige man met een punthoofd, Babinsky, en allemaal bezig met dingen die grenzen aan zwarte kunst, aan spiritisme, aan astrologie, aan mystiek, aan natuurgeneeskunde. Op die manier lijkt de Hartz ook een plek waar het godsdienstwaanzinnige clubje van Greet Hofmans in de jaren vijftig placht huis te houden. Je zou het ook een door complotdenkers bedachte vorm van de Bilderbergconferenties kunnen noemen.
De goden en helden van Stephen Fry
Boekbespreking door Sante Brun
è wat jammer nou.
Ik heb zeer genoten van de ‘trilogie’ van de kampioen van de Britse beschaving en bijbehorende humor, Stephen Fry, waarin hij de taak op zich heeft genomen de klassieke Griekse wereld van goden, helden, mythen en sagen nog eens te hertalen – eigenlijk in modern Engels te vertalen.
Maar de boekenliefhebber is misschien niet boos, maar wel verdrietig, als de trilogie – Mythos, Heroes, Troy – blijkt te bestaan uit twee ingenaaide boeken van verschillend formaat en een kloek ingebonden boek. En ook nog van twee verschillende uitgeverijen.
Ik had een collega (de hemel zij hem genadig) die het nog veel rigoureuzer deed: als van een bepaald boek geen ingebonden exemplaar te krijgen was, dan hoefde hij het niet. Hij had uitsluitend ingebonden boeken. Dus.
Politicus ondanks en dankzij zichzelf
De biografie van Hans van Mierlo
Still uit het beroemde filmpje van Leen Timp, waarin Hans van Mierlo, lopend langs de Amsterdamse grachten, het credo van D’66 (toen nog met apostrof) verkondigde.
ij dacht en sprak vaak in paradoxen, vandaar het opschrift van deze bespreking. Zijn leven is ook samen te vatten als paradoxaal, leren we uit de biografie door journalist/historicus Hubert Smeets, nu tien jaar na de dood van Hans van Mierlo verschenen. Bij De Bezige Bij, precies zoals Van Mierlo het zou hebben gewild. Geschiedenis? Nostalgie? Veel meer dan dat, want driekwart van het boek behandelt de politieke en parlementaire geschiedenis van de tweede helft van de vorige eeuw die, je voelt de nabeschouwing van Smeets al aankomen, niet los te koppelen is van het heden.
Vijfhonderd jaar Oranjegezindheid
Boekbespreking door Sante Brun
iteindelijk schrijf ik over slechts een klein deel van de boeken die ik lees een stukje met mijn mening erover. Dat is dan vrijwel altijd een positieve mening, ik zie er de zin niet van een stukje te schrijven over een boek dat me teleurgesteld heeft of dat ik gewoon niet goed vond.
Vandaag maak ik een uitzondering; het betreft het Oranje Zwartboek van Gerard Aalders.
Korte samenvatting van dat boek: veel leden van het Huis van Oranje, van Willem van Oranje tot en met Willem-Alexander en Máxima hebben een slecht tot kwaadaardig karakter, ze zijn stuk voor stuk gierig tot geldbelust, vaak min of meer godsdienstwaanzinnig en ondemocratisch en ze zijn onaantastbaar omdat Nederland nu eenmaal de Oranjes aanbidt. (Vooral Volkskrantredacteuren Broertjes en Tromp krijgen er van langs.)
Vingeroefening voor wereldliteratuur
Boekbespreking door Sante Brun
orig jaar besprak ik hier 
de eerste delen van de trilogie M, Il figlio del secolo en l’Uomo della providenza, geschreven door Antonio Scurati. De driedelige romancyclus beschrijft de opkomst en ondergang van Benito Mussolini als dictator, als Duce, van een fascistische staat, in een unieke mix met wat er onder diens invloed enerzijds, en in het algemeen anderzijds, gebeurde in het Italië van de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. Trots vermeldde Scurati dat zijn werk (ik denk ook: zijn meesterwerk) weliswaar een roman was, maar waarvan niets was gefantaseerd. Het derde deel komt wellicht binnenkort.
Scurati is er niet de uitvinder van: de non-fictieroman, die hier en daar zelfs wel wordt beschouwd als de toekomst van de literatuur; maar misschien is hij is er wel meteen een protagonist van formaat van. Ik kan zijn boeken niet wegleggen zolang ik ze niet uit heb, want behalve een handige gebruiker van het schier eindeloze archiefmateriaal waarop hij zich baseert is Scurati ook een stylist van groots formaat. Bij het lezen zie je gewoon hoe de film van de beschreven periode draait voor je geestesoog.
Wisten wij veel wat er in Duitsland gebeurde
Boekbespreking door Sante Brun
aar
hadden de geallieerden (bij het oprukken door Duitsland in 1945) niet op gerekend, dat tegen hen onder de bevolking vrijwel geen weerstand bestond. Wat was er met die Duitsers aan de hand? Jarenlange bombardementen hadden hen niet kunnen vermurwen. Zonder enig medelijden te tonen hadden Wehrmacht en SS nog in de laatste weken van de oorlog, voor ze zich terugtrokken, honderdduizenden dwangarbeiders en gevangenen vermoord… Daar hadden de nazi’s zelf de geallieerden op voorbereid: de Duitsers zouden hen als vraatzuchtige wolven ontvangen… In plaats daarvan gebeurde er niets. Enkele uitzonderlijke wraakacties richtten zich vooral tegen oorlogsmoede Duitsers zelf… Naar het scheen had het fascisme in de Duitse zielen zich in het niets opgelost. In plaats van wilde beesten stonden lachende mensen langs de kant van de weg te zwaaien en aten chocolade uit de handen van de bezetters.’ Read the rest of this entry »
Naïef in de porceleinkast
Boekbespreking door Sante Brun
et is alweer enkele jaren geleden dat ik voor 
het laatst een boek las uit de hedendaagse Engelstalige Indiase literatuur. Het was het derde deel van de trilogie over de opiumoorlogen in de negentiende eeuw van Amitav Gosh, verschenen in 2015. Ik had al een tijdje de indruk dat, wellicht onder invloed van het toenemend hindoe-nationalisme, die bijzondere tak van de wereldliteratuur zijn beste tijd had gehad.
Ik had bij het ‘bijhouden’ van die literatuur een jaar of vijftien lang kunnen profiteren van de hulp van mijn collega’s Emile Hollman, zelfbenoemd hindoe en ooit frequent bezoeker van India, en Benti Banach, die jarenlang enige maanden per jaar Engelse les gaf in dorpen in de Himalaya en enkele malen bemiddelde bij het kopen van Indiase romans, die dan door een boekhandelaar in Varanasi (beter bekend als Benares) naar mij werden verscheept – verpakt in exemplaren van The Times Of India en bijeengehouden met een stevig touw.
Enkele weken geleden beval Emile me weer eens een boek aan: The Far Field van Madhuri Vijay.