hhBest – Sinds 1996

et ‘oorlogsrecht’ dat burgers behoort te vrijwaren van het geweld, inmiddels door alle naties ondertekend, dateert van na de Tweede Wereldoorlog, om precies te zijn van 1949. In die oorlog werd het met bombardementen murw maken van de bevolking nog uitgebreid toegepast door zowel Hitler-Duitsland op het Britse eiland (Blitzkrieg) als door de Engelsen (Berlijn, Hamburg, Dresden) met vele tienduizenden slachtoffers als gevolg. Het navrante is dat Rusland en Israël er zich nu opnieuw aan schuldig maken. De omstreden, onmenselijke tactiek in WO2 komt aan de orde in het pasverschenen boek Wisselwachter van Geert Mak, die overigens voorzichtig is met een vergelijking tussen Amerika-Europa 1933-1945 (de ondertitel) en onze tijd.

Als oorlogskinderen wisten we niet veel meer dan dat Hitler de opper-boosdoener was en dat de redding van de Engelsen moest komen met Winston Churchill voorop. Tot de Japanse aanval op Pearl Harbor. Toen kwamen voor ons de Amerikanen in beeld. En wat ook leefde was (beroemde foto, later) de bijeenkomst van de toenmalige leiders op Malta. Nu, bijna 81 jaar na de bevrijding van Zuid-Nederland, is er een mogelijkheid om je beperkte wijsheid bij te spijkeren via dat boek: van Geert Mak.. Het gaat over veel meer dan de Tweede Wereldoorlog, inclusief de definitieve afrekening met de Japanners middels de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki. Opnieuw vele duizenden burgerslachtoffers.

Roosevelt en Hopkins

Mak doorspitte in de VS ontelbare archiefstukken, brieven, journalistieke producties en andere getuigenissen, met als middelpunt de zogenaamde Hopkins Papers over de scherpzinnige assistent van Franklin Delano Roosevelt, de enige president van de Verenigde Staten die drie termijnen aan het bewind zou blijven. Hopkins, die in de jaren dertig al een hoofdrol had in de toepassing van Roosevelts New Deal tegen de voor ons Europeanen onvoorstelbare ellende in Amerika, als gevolg van de beurskrach in 1929 en de daarop volgende recessie, had een niet te onderschatten invloed op deze president, waar het ging over het al dan niet deelnemen aan WO2. Daarbij trad hij zonodig op als intermediair tussen naar deze deelname hakende Britten onder leiding van Winston Churchill. Ook onderhandelde Hopkins met Jozef Stalin, in de fase dat de westerse geallieerden er zich niet bewust van waren dat alles na de eindoverwinning wel eens minder gunstig voor met name Oost-Europa zou kunnen uitpakken.
Roosevelt heeft er overigens lang over gedaan, materieel en strategisch tegemoet te komen aan de Britten. Electorale overwegingen speelden daarbij een rol. Isolationalisme (afzijdigheid van conflicten elders in de wereld, was in tegenstelling tot nu de traditie). Dat geldt ook voor het toenemende verzet tegen de segregatie – de achterstelling van de zwarten, die tijdens de deelname aan de strijd tegen Duitsland nog tot in de details zichtbaar bleef.

Eleanor

Het hoofdthema (non-fictie!) kan dan ‘wereldpolitiek en oorlogsstrategie’ zijn, Geert Mak volgt ook het leven in het Witte Huis onder de Roosevelts en het wedervaren van talloze personages ‘die er toe doen’. Niet in laatste plaats die van Roosevelts echtgenote Eleanor, de langst ‘regerende’ first lady ooit, die als summum van zelfstandigheid en uitmuntend in origineel denken, een niet te onderschatten sociaal-maatschappelijke rol heeft gespeeld in de VS van die tijd. ‘Wisselwachter’ heeft, voor zover ik dat kan beoordelen, ook literaire kwaliteiten.