Kerstweek

anders dan anders

hhBest

hhBest presenteert hier enkele features voor de kerstweek, die de dagen van 25 december tot en met 1 januari omvat. En dan niet het obligate, maar dingen die je misschien nog nooit gehoord of gezien hebt.

Grootste digitale afbeelding ter wereld

Kerst vieren zoals het volgens de r.-k. hoorde

Bretons kerstlied op z'n Brabants

De Baastse kerstgedichten van An Antonis

Aan de deuren zingen, ook met Nieuwjaar

Vliegende Rhijnvis

Meer buitenlandse kerstliederen

Niks nieuws, zei Constantijn Huygens

Animatie tijdens koopzondag

23.12.2007
De immer zeer actieve winkeliersvereniging van het hh-winkelcentrum (Heuveleind-Heivelden) aan de Rendierhei, zorgde vandaag voor de nodige animatie tijdens koopzondag voor kerst.

Een arreslee op vernuftig gemaskeerde rubber wieltjes, draaide rondjes om het ronde winkelcentrum. Met de kerstman aan boord en twee Ierse tinken ervoor. Weer eens wat anders dan het sneeuwkanon van vorig jaar.

De 'levende kerststal' binnen, was een mooie gelegenheid voor de moeders uit de wijk, hun kroost 'voor de foto' even in de kribbe te zetten.

Niks nieuws

De scherpzinnige <- Constantijn Huygens (1596-1687) wist het al:

Ik zoek het hier, ik zoek het daar,
ik vind niks nieuws in 't nieuwe jaar,
behalve dat men 't nieuw wil noemen.

(Dit is een bewerking van de oorspronkelijke tekst, gevonden in een artikel van Frans Hoppenbouwers in de Kempische huis-aan-huis-bladen.)

Vliegende Rhijnvis

Uren, dagen, maanden, jaren
Vliegen als een schaduw heen
Vlied maar jaren, vlied maar henen
Met uw zorgen en verdriet
alles wisseld, alles wankeld
maar onze God veranderd niet


Dit is van ene <- Rhijnvis Feith (1753-1824), die volgens Wikipedia een actieve rol speelde tijdens de patriottenstrijd. Ik weet niet wie, maar een satirisch onderlegde literator in de negentiende eeuw, moet met de deftige pruikenmeneer (dichters waren vroeger altijd deftige heren) als volgt hebben gespot:

Uren, dagen, maanden, jaren
Vliegen als een Rhijnvis heen

'Grootste' digitale afbeelding ter wereld

Deze <- kerstvoorstelling is een onderdeel van de fresco's 'Het Leven van Christus' die de schilder Gaudenzio Ferrari in 1513 maakte in de kerk van Santa Maria delle Grazie in Varallo Sesia (Italië). Het geheel staat hier als misschien wel de grootste digitale afbeelding (8,6 gigapixel) ter wereld. Het is eigenlijk een collage van 1145 foto's. Een computer zou drie maanden bezig zijn geweest, om die samen te stellen.

Op de site http://haltadefinizione.deagostini.it kun je het allemaal voorbij laten schuiven en in detail bekijken, als stond je in die kerk. Op de achtergrond hoor je daar Concertkoor Haarlem met een stukje Requiem van Mozart!

AN

Doe mer kalm an

Doe mer kalm an
De wirreld is zo druk
Nie vurrop willen staon
Zuuk wa vree en geluk

Kekt is um oe hinne
Orlog, geweld, ermoei
We moeten ons bezinnen
Dan komt. korsmis wir in bloei

Es wij er iets van maoke
Ut goeie vurbild geve
Dan kunde mensen raoke
En blej de Kerst beleve

An Antonis, 2007

Heimwee en tolerantie

Best, december 2006
Vorig jaar kreeg ik van An Antonis een kerstgedicht. Op zich niet bijzonder, want An maakt er bijna altijd een met Kerstmis. Maar dit gedichtje vond ik zo aardig dat ik haar vroeg, het dit jaar op hhBest te mogen zetten.
An, gepensioneerd kleuterleidster, is een echte Baastse. Haar gedicht heet dan ook Korstmis op z'n Baast.
Wat ik er zo bijzonder aan vind? Aan de ene kant, de heimwee naar de Kerstmis van An's en mijn jeugd. En aan de andere kant de tolerantie jegens de bestaande kerstpraktijk. ('We zijn de engelen kwijt, omdat we het anders doen'). Legitimatie: 'We zoeken nog naar het goeie.' En dat het Bestse dialect hier is opgeschreven is natuurlijk ook mooi meegenomen.
De foto van het engelenbeeld maakte ik in een Frans kerkje. Dat beeld - geen knikengel zoals An die beschrijft - staat daar eerder opgeslagen dan dat het een functionele plaats heeft.

An en ik zijn al zo oud, dat we elkaar nog Zalig Kerstmis toewensen. In het midden gelaten, wat we nog geloven.

Guido

Nog eens op z'n Bests

Ik kan het niet laten, om ook An's gedicht voor Kerstmis 2006 te laten zien. Speciaal voor de Bestse liefhebbers, vanwege het gebruik van 'de eigen taal'. Misschien is het nuttig, hier en daar wat te verduidelijken:

Peikes=paadjes

ullie stem = in overdrachtelijke zin: jullie aanmelding voor de volkstelling

'Vrede vur niemand apart' is ook zo'n typisch stukje Bests (Meierijs, Brabants) idioom: Vrede voor iedereen, niemand uitgezonderd.

An's gedicht voor 2005

En dat voor 2007

In een Brabantse krant stond een warrig verhaaltje over hoe r.-k. pastoors met Kerstmis proberen het iedereen zoveel mogelijk naar de zin te maken. Dat wil bij voorbeeld wel zeggen, dat die heren drie missen lezen, echter niet omdat de r.-k. liturgie dat sinds de vierde eeuw voorschrijft, maar omdat dat beter past bij onze geïndividualiseerde levenswijze c.q. manier van kerst vieren. 'Niet te laat', 'niet te vroeg' etc.

Originele r.-k. liturgie van Kerstmis stamt uit de vierde eeuw

Nachtmis, dageraadsmis en dagmis

Door Guido t'Sas
Een schat aan informatie over de roomse liturgie, zoals die tot in de jaren zestig van de vorige eeuw werd beoefend,

verschaft het Volksmisboek en Vesperale van de Benedictijnen in Affligem (B.) uit 1939 (Imprimatur = mag gedrukt worden, w.g. Kardinaal Van Roey).

Grondig werd de toenmalige gelovige door de monniken voorbereid op het vieren van alle feesten en heiligendagen van het jaar, inclusief complete misformulieren in parallel lopende kolommetjes in het latijn èn Nederlands. Zodat een kerkbezoek méér was dan beoefening van sfeerkatholicisme, maar dat je precies wist, waar het om draaide. Kortom, het werd je wat gemakkelijker gemaakt om te geloven in wat de heilsboodschap werd genoemd.

Hadden de plechtigheden in de Goede Week en met Pasen qua vorm en inhoud alles van een theaterstuk, die in de kerstnacht en de daarop volgende dag tot op zekere hoogte ook, al werd daar iets meer aan de fantasie van de celebrant (dienstdoende geestelijke) overgelaten. Zo zag ik in de jaren vijftig in de kathedraal van Antwerpen, waar om middernacht de Vlaamse meneren en madammen (de laatsten in dure bontjassen) recht uit het restaurant waren toegestroomd, het Kindeke Jezus van achter uit de kerk naar de kribbe dragen. Een Bredaas reisbureau organiseerde busritten voor 2,50 gulden naar deze nachtmis. In die tijd - eigenlijk al sinds de oorlog - waren bij ons nachtmissen die eerder dan 'n uur of vijf 's morgens begonnen uit den boze. Men vreesde bij een echte middernachtsmis kerkgangers met een drankkegel.

Driemaal

Drie missen dus: een nachtmis, een dageraadsmis en een dagmis. Waarin de evangeliën (uit het Nieuwe Testament van de Bijbel) een zekere chronologie lieten zien. De nachtmis waarin Lucas het verhaal vertelt van Jozef en Maria, die voor een volkstelling van Nazareth naar Betlehem reisden en voor wie geen plaats was in de herberg, waarna Jezus na zijn geboorte in een kribbe werd gelegd.

De dageraadsmis laat, eveneens volgens Lucas, de herders naar Betlehem gaan, waar zij het kind en zijn ouders gaan bezoeken. Deze tweede mis wordt daarom ook wel herdersmis genoemd. Bij de derde mis is het kerstverhaal op en leest men het beroemde, wonderschone maar moeilijke Johannesevangelie: 'In het begin was het Woord, en het Woord was bij God en het Woord was God...' Tegen die tijd verlangde je, als feestvierende christen (zo werd je door de predikant met overslaande stem tijdens de plechtigheid aangesproken) , onderhand wel heel erg naar de brandende kachel en de kaarsjes thuis. Want het kerstontbijt was de start van de 'wereldlijke' viering van Kerstmis. O ja: 'En het Woord is Vlees geworden en het heeft onder ons gewoond'.

Het kerstverhaal op? Tweede Kerstdag was eigenlijk geen kerkelijke feestdag en wordt bij voorbeeld in Frankrijk helemaal niet gevierd. Daar ligt het accent op kerstavond, de vooravond dus. Tijdens dat réveillon , dat zich met oudejaar zal herhalen, wordt er gigantisch gevreten en gezopen. De kerstdag-zelf is er om uit te slapen en de dag erna wordt men geacht weer aan het werk te gaan. Zal intussen ook wel een beetje veranderd zijn. Wij hadden ooit trouwens ook nog een Derde Kerstdag, wat mijn moeder deed opmerken: 'Op naar de 37e'. Mogelijk dacht ze dat op culinair gebied nog iets van haar werd verwacht, maar we zaten sowieso de hele kerstweek aan de kladjes vast. Het was nog in de tijd, dat huisvrouwen de lege wikkel van de boter omgekeerd op het bakkende vlees legden. Maar dit allemaal terzijde.

Besnijdenis

Op Tweede Kerstdag herdacht de r.-.k Kerk 'de eerste martelaar', de Heilige Stephanus, die werd gestenigd. En Nieuwjaar, formeel toch de afsluiting van de kerstweek? Dan vierde men de Besnijdenis des Heren. Goed dat niemand dat nu nog weet, want anders werd daar misschien wel tegen geprotesteerd.

Kerstmis was in liturgische zin een Hoogfeest. De door de priesters gedragen gewaden waren dan wit. (In de weken voor Kerstmis, aangeduid met Advent = Komst, was de kleur paars, net als in de vasten.) Kloosterlingen en vurige katholieken vastten ook op de dag vóór Kerstmis, aangeduid als vigilie. Ja, het waren andere tijden dan de onze, waarin we eind november niet langer kunnen wachten en vast de kerstboom opzetten, zonder precies te weten waar het om gaat. Als je mij in m'n hart kijkt, vond ik het vroeger toch spannender. Maar ja, vroeger...

Nieuwejoarken ouwe

West-Brabant (Ginneken) ca. 1930

Nieuwejoarken ouwe,
de katjes zijn verkouwe,
ze zitten in 'n schutje
en bloazen op 'n flutje.
Ze roepen: pa, ma,
Ik wens u zoalig nieuwejoar

Jezus in Brabant

Zing, zing, zing, hemels serafijn,
Jezus onze meester wordt herboren!
Zing, zing, zing, hemels serafijn,
Jezus wordt herboren, 't zal in Brabant zijn!

Naar Jesus chez les Bretons de Théodore Botrel door Henri t'Sas (1877-1966).

De originele tekst:

Si Jésus revenait au monde,
Le doux sauveur à barbe blonde,
Le charpentier aux grands yeux doux,
Jésus devrait venir au monde,
Chez nous.

You, you, you, Sonnez les binous,
Car Jésus peut-être va renaître,
You, you, you, Sonnez les binous,
Car Jésus peut-être va revenir chez nous.

Théodore Botrel op Wikipedia

O Jezuke zacht

Naar het Duitse wiegeliedje O Jesulein zart. Vertaling: Henri t'Sas (1877-1966).

O Jezuke zacht,
Uw bedje is hard
Ga weg koude wind,
laat slapen mijn Kind.
Droom nu gerust,
in slaap gesust.
Schenk ons, schenk ons,
de eeuwige rust,
de eeuwige rust.

Melodie Nederlandse versie:

Melodie Duitse versie:

<-Kersttafereel in Duitse kerk.

Nederlandse versie van O Jesulein. Melodieën

O Jesulein zart

Tekst en melodie: Gesangbuch Peter von Brachel, Köln 1623

1. O Jesulein zart, das Kripplein ist hart,
O Jesulein zart, wie liegst du so hart.
Ach schlaf, gib tu dein Äugelein zu.
Schlaf und gib uns die ewige Ruh.
O Jesulein zart, wie liegst du so hart.
O Jesulein zart, das Kripplein ist hart.

2. Schlaf, Jesulein, wohl. Nichts hindern soll:
Ochs, Esel und Schaf sein alle entschlaf'.
Schlaf, Kind, schlaf, tu dein Äugelein zu,
schlaf und gib uns die ewige Ruh.
Ochs, Esel und Schaf sein alle entschlaf'.
Nichts hindern soll, schlaf, Jesulein, wohl.

3.Dir Seraphin singt und Cherubin klingt;
viel Engel im Stall, die wiegen dich all.
Schlaf, Kind, schlaf, tu dein Äugelein zu,
schlaf und gib uns die ewige Ruh.
Dir Seraphin singt und Cherubin klingt;
viel Engel im Stall, die wiegen dich all.

4. Seid stille, ihr Wind, laßt schlafen das Kind.
All Brausen sei fern, es ruhen will gern.
Schlaf, Kind, schlaf, tu dein Äugelein zu,
schlaf und gib uns die ewige Ruh.
Ihr Stürme, halt ein, das Rauschen laßt sein.
Seid stille, ihr Wind, laßt schlafen das Kind.

5. Nichts mehr sich bewegt, kein Mäuslein sih regt.
Zu schlafen beginnt das herzige Kind.
Schlaf denn und tu dein Äugelein zu,
schlaf und gib uns die ewige Ruh.
Nichts mehr man dann singt, kein Stimmlein erklingt.
Schlaf, Jesulein zart von göttlicher Art.

Meerstemmige melodie van een oud Italiaans kerstlied