Geschiedenis

hhBest

Weer een puzzelstukje Bestste (oorlogs)geschiedenis - Soldaat op beroemde foto geïdentificeerd

Canadees Harold Magnusson
heeft het niet gehaald

Ja, zegt Bestenaar Toon van de Sande, die de foto ook in zijn omvangrijke collectie heeft. Dat is mevrouw Van Hoof, alias het koekvrouwke. De namen van beide soldaten waren mij onbekend. De foto is genomen op de oude rijksweg naar Eindhoven, 'n paar honderd meter verderop, zie je die ANWB-wegwijzer? Da's Quatre Bras, de afslag naar Rooi (Sint-Oedenrode). De weg naar Son was toen nog niet verhard.

Dat koekvrouwke ventte voor bakker Van Dijk, die gevestigd was tegenover de Odulphuskerk in het pand waar nu de apotheek is. Naast Van Erp, de concurrent? Klopt. Maar dat was meer een banketbakker, terwijl Van Dijk voornamelijk brood en koek bakte.

Het wordt tijd, dat we Alice van Bekkum haar verhaal laten vertellen:

Een oorlogsgraf

Door Alice van Bekkum
Oktober 2002 ontdekte ik tijdens een bezoek aan het graf van mijn ouders een eenzaam oorlogsgraf op de oude begraafplaats in Gorinchem, Zuid Holland. Ik vroeg me af hoe dat ene graf uit de Tweede Wereld oorlog daar terecht gekomen was. Op de steen geen leeftijd, wel een naam: H.C.Magnusson en de datum: 14 november 1944. Ook zijn nummer, rang: Sapper en regiment:Royal Canadian Engineers waren vermeld.

Het graf zag er erg ‘steriel’ uit; in onze omgeving staat er vaak een plant op de oorlogsgraven. Maar dit graf bestond uit een betonnen plaat afgewerkt met een laagje grind.

Aangezien voor Noor

In de stadsarchieven van Gorinchem was niet veel informatie over het graf te vinden, want tijdens de oorlog was door brand een deel van het archief verloren gegaan. Maar men wist me wel te vertellen dat de Noorse overheid het stoffelijk overschot na de oorlog had opgevraagd om het in Noorwegen te kunnen herbegraven. U moet weten dat er in die tijd een wit houten kruis op het graf stond, met daarop alleen de naam en het nummer. De naam was fout gespeld, namelijk Magnussen. Gelukkig kwam men er tijdig achter dat hij de Canadese nationaliteit bezat!

In het Bevrijdingsmuseum in Groesbeek heb ik gevraagd of daar iets meer over hem bekend was. Harold Magnusson bleek gesneuveld tijdens het redden van de geallieerden die bij de slag om Arnhem door de Duitsers waren ingesloten. De Canadese en Engelse militairen staken met gemotoriseerde opblaasboten, zogenoemde stormboats, de Nederrijn over vanuit Driel naar Oosterbeek. Daar wachtten uitgeputte en vaak gewonde soldaten om de rivier over te steken naar bevrijd gebied.

Voltreffer

Op de avond van de 25e september, het was pikkedonker, vertrokken in de stromende regen de eerste boten. Je zou denken dan val je niet op, maar de Duitse militairen die hoog op de Oosterbeekse walkant zaten, vuurden lichtkogels af om te kijken of ze niet vanaf de rivier werden aangevallen. Daardoor waren deze boten een doelwit voor hun afweergeschut. De 1e boot met vier bemanningsleden, waaronder Magnusson, kreeg een voltreffer op het midden van de rivier. Ze moeten op slag dood zijn geweest, of gewond en verdronken, want niemand zag hen nog terug in de dagen erop.

Maar…hoe komt hij dan in Gorinchem begraven? Van de Nederrijn naar de Waal lijkt niet realistisch.

Totdat blijkt dat zijn lichaam tegelijk met een Poolse militair uit de rivier is gehaald bij Tienhoven. Dat gebeurde door 2 jongens van 11 jaar oud met een roeiboot die bij de veerpont hoorde (één van hen was de zoon van de veerman).De Duitse bezetter nam de verantwoordelijkheid over en de kisten hebben 2 dagen in de kerk gestaan, waarna ze zijn afgevoerd. De ‘jongens’ hebben nooit geweten waar zij waren begraven.

Het verhaal van de jongens

In juni 2004 heeft een van de jongens uit Tienhoven, die de lijken van de soldaten uit de rivier hebben gehaald, zijn verhaal opgeschreven:

Een beknopt verslag van de gebeurtenis op 14 november 1944-
Twee jongens waren we van elf jaar oud, te weten Adrie van den Bergen Hans van Straten. Daar wij aan de Lek woonden in het plaatsje Tienhoven bij Ameide hadden we een roeiboot ter beschikking. Adrie was namelijk een zoon van Janus van den Berg, die de veerdienst Tienhoven-Jaarsveld onderhield.
Hiervoor gebruikte hij voor grotere vrachten de pont en voor kleinere een roeiboot.

In die barre tijd kwamen er geregeld allerlei spullen door de rivier voorbij drijven zoals die dag een groot aantal meelzakken. Daarvan was de binnenkant doorgaans nog vrij droog en was de inhoud, bloem, nog heel geschikt om er in deze tijd van schaarste iets eetbaars van te maken.
Toen we die dag weer iets aan zagen komen en dachten dat het zakken meel zouden zijn, waren het tot onze schrik twee ongeklede lichamen. We wilden, hoe jong we ook waren, onze plichten vervullen om die toch maar naar de kant te krijgen, en wel op de Koekoekswaard.
Tot voor kort hebben wij niet geweten wat het waren: Engelsen of Duitsers. Nu pas zijn we er achter gekomen dat het een Canadees en een Pool waren.
Toen ze op het droge lagen, zullen we wel hulp zijn gaan halen of althans gezegd hebben dat we twee lijken naar de wal hadden gesleept. Daarop zijner Duitsers, die hier gelegerd waren, gekomen en die hebben de naamplaatjes eraf gehaald en is mijn vader, die koster was van de kerk in Tienhoven, ontboden en zijn die twee naar de kerk overgebracht.
Daar hebben zij ongeveer twee dagen opgebaard gestaan in lijkkisten die aan de binnenkant met lood beslagen waren.
Waar de doden naartoe zijn gebracht wisten we toen niet, maar nu blijken zij te zijn begraven in Gorinchem op de oude begraafplaats.

Tienhoven, juni 2004,

Hans van Straten

Waar de twee soldaten waren begraven mocht Alice de jongens dus vertellen, toen zij ze in de zomer van 2004 onmoette. Zij vervolgt: . Doordat de Historische Vereniging van Ameide en Tienhoven op internet zocht naar iemand die meer afwist over het bergen van oorlogsslachtoffers in Tienhoven. Zij stuurden een brief naar een webmaster die met mij contact op had genomen na mijn oproepje in de Gorcumse Courant of iemand nog iets wist over het graf. Hij stuurde die brief aan mij door omdat ik op dat moment de meeste informatie had over Magnusson. Daardoor was ik de eerste die de 2 redders kon bezoeken, een emotionele gebeurtenis!

Het hele verhaal kwam nu in een stroomversnelling, want zelfs de Avro-Tweevandaag toonde interesse. Zij namen met mij kontakt op, maar wilden alleen doorgaan als iemand van zijn familie overkwam uit Canada! Gelukkig had ik die ook al gevonden. In Magnusson’s “records’, die ik eerder kreeg van de Canadese Archieven, zag ik dat hij Harold Cecil heette op 21 april 1922 werd geboren in Saint John, New Brunswick. Sinds 1994 waren wij vaak gastgezin voor oorlogsveteranen eerst Amerikanen, daarna meestal Engelsen. Laat nou net de enige Canadese veteraan, Ken Briggs, die hier in 2000 logeerde ook in Saint John (74000 inwoners) wonen! Tijdens een praatje na de kerkdienst waar hij mijn verhaal vertelde stond er iemand in de kring die zei dat hij familie van Magnusson wist te wonen.
En dat klopte, na een bezoek aan Mary-Ellen kon Ken veel vertellen. Harold Magnusson had een tweelingzus Hilda en zij waren te vroeg geboren, de dokter gaf ze weinig levenskansen. Couveuses waren er nog niet.

Maar moeder Magnusson (een Canadese die met een Zweed was getrouwd) heeft ze gevoed met een oogdruppelaartje en ingepakt in wollen doeken, in een schoenen- doos! bij de kachel warm gehouden en…ze bleven in leven!

Er leeft nu niemand meer van Harold’s broer en zussen; Hilda overleed in 1988. Zij heeft altijd veel verdriet gehad om het gemis van haar tweelingbroer, die maar 22 jaar oud mocht worden. Haar dochter woont in Saint John (die had Ken gevonden) en haar zus vlak bij Fredericton, niet ver daar vandaan.

De Avro betaalde de ticket van Alison en ik heb haar zus Mary-Ellen over kunnen halen om toch ook te komen. Gelukkig stond haar gezin achter haar en ze kwam mee. Dit had natuurlijk nogal wat voeten in de aarde, want de zussen hadden zelfs nog geen paspoort. Toen bekend werd dat de zussen ècht kwamen heb ik met medewerking van zoveel lieve mensen zelfs een herdenkingsdienst voor Harold kunnen organiseren op de begraafplaats in Gorinchem. En in Tienhoven hebben de zussen een ANWB-paneel mogen onthullen dat op de kerkmuur is bevestigd en herinnert aan de 2 lichamen die daar werden geborgen. En dat alles in ruim twee weken voorbereidingstijd, met ‘tussendoor’ nog een hele middag interview opnamen bij mij thuis. Zij waren ook eregast bij de officiële 60-jaar herdenking bij het Engineers Monument aan de Drielse Rijndijk. Dat is speciaal opgericht voor de mannen die zoveel soldaten via de rivier wisten terug te halen.

De zussen vertelden me heel veel toen ze hier kwamen en brachten ook oude foto’s en persoonlijke bezittingen van Harold mee. Die had hun moeder altijd met zorg gekoesterd. Een aantal daarvan werd ook op TV getoond, zoals de foto’s van het kruis die een hopman van de Gorcumse Scouts had opgestuurd naar Harold’s familie in 1946! Hij kon ook bij de herdenking aanwezig zijn, 91 jaar oud, heel ontroerend. Ook de brieven die Harold schreef naar zijn zus toen hij al in Europa was; eerst een jaar in Engeland voordat hij via Normandië en België naar ons land kwam. Hij eindigde zijn brieven aan haar altijd met: “your better half, Harold”. De laatste foto die van hem is gemaakt kreeg zijn moeder later van iemand die een stukje uit een tijdschrift had geknipt, die foto staat hierbij en is genomen in Best, bij Eindhoven.

Gelukkig heb ik zijn familie nu kunnen vertellen dat hij niet als krijgsgevangene is gestorven zoals zij altijd hebben gedacht. Dat is gekomen door een formulier uit 1946 waarop zijn begraven wordt vermeld op de ‘Duitse oorlogsbegraafplaats’ in Gorinchem! Die heeft nooit bestaan, maar hij is wèl door de Duitse bezetter daar begraven. Jammer dat zo’n verschil in uitleg de familie verkeerd heeft voorgelicht!