Zo kwamen de kranten aan hun kopij

Op de redacties van per definitie kleine, regionale kranten speelden schaar en lijmpot bij de samenstelling een belangrijke, zo niet overwegende rol.

Hier een voorbeeld van free content verworven door het rooms-katholieke dagblad Het Centrum (Utrecht), waarvan

de Koninklijke Bibliotheek beweert dat het in de eerste helft van de vorige eeuw landelijke verspreiding kende. Het maakte in elk geval omstreeks 1950 deel uit van dezelfde uitgeversmaatschappij (Neerlandia) als het Dagblad De Stem. Het Centrum plukte in 1925 doodleuk een 'Brusselse brief' van Henri t'Sas uit De Nieuwe Eeuw.
Facsimile
Bron: Koninklijke Bibliotheek, Historische Kranten in Beeld Leesbare weergave hieronder.

Sas van Gint in 't Belgische Bienenland

(De spelling is aangepast.)

Waar ligt Sas van Gent?
Dwaze vraag zal de lezer zeggen. Natuurlijk in Zeeuws Vlaanderen. En in Nederland zoals vanzelf spreekt.
Mis! Sas van Gent ligt in....België. In het Belgische 'bienenland'.
Henri t'Sas (die familienaam heeft er overigens niets mee te maken) legt het de belangstellende lezers uit in 'De Nieuwe Eeuw'.
Men luistere en amusere zich:

't Gebeurde in de Brusselsche Noordstatie. Ik stond met m'n handkoffer en m'n gitaar in de hoge hal van 't loket, 't vuile smalle plankjes-loket, waar uitsluitend vreemdelingen of officieren zich dienen te vervoegen. 't Zou me geen overdaad of verkwisting lijken als de Belgische Vereniging tot Bevordering van 't Vreemdelingenverkeer eens 'n kwastje verf liet strijken op die onsmakelijke plankjes.
Ik vraag:
- Eén enkele naar Sas van Gent.
- Aan 't loket 'Bienenland', lienks eerste hal.
- Ik bedoel 'Sas de Gand'in Holland.
- Zeikers, Sas de Gand, da's Bienenland!
- Ik ben Hollander, meneer en ik heb altijd op school geleerd...
- Dan hebben ze jou verkeerd geleerd. Sas van Gent is Bienenland. Bienenland!
En de kaartjesmeneer liep nijdig weg. Ik ga naar de grote hal voor 't Binnenland en koop 'n kaartje naar Sas van Gent.
Maar voor ik het perron op ga, vraag ik eerst nog eens aan 'n ambtenaar met veel zilver en goud om z'n pet of die meneer achter 't vuile plankje zich niet vergist kon hebben. 'Sas van Gint, da's België. De man zegt 't toch. Gint, Gint, hedde gij nog nooit van Gint gehoord? En Sas, dat wil zeggen: Sloois van Gint...ge ziet ta van ier.'
Ik moest dus wel aannemen dat het Zeeuws-Vlaamse peeënstadje aan België was overgegaan. Zou Holland, in de gauwigheid, terwijl ik hier zit en zonder dat ik er iets van weet, de vette hak van z'n kleilaars aan België verkwanseld hebben?
Tot op 't ogenblik dat m'n impresario, die me aan 't stationnetje van Sas opwachtte, me de hand reikte, ben ik in de vaste overtuiging gebleven dat ik in 'n Belgisch plaatsje zou belanden. De trein die me erheen bracht was vuil, niet verwarmd en slechts ten halve verlicht. De kleine haltestationnetjes zagen er uit als pakhuisjes. Toen ik 't daar met m'n impresario over had, zei-ie: ->

- Die lijntjes zijn in handen van 'n Belgische particuliere maatschappij, die prachtige dividenden uitkeert...er is geen concurrentie en rijen in 'n rollende schaapskooi is altijd nog te verkiezen boven lopen door de peeënklei.

Dat 't Sas geen Belgische stad is, zie je dadelijk zodra de zon op gaat. De gevels zien er zo proper uit dat ik er aan durf te likken maar doe dat eens aan 'n Brusselse gevel, aan 'n Schaarbeekse bij voorbeeld! Wat zou 'n Eerste Hollandsche Puibewassing, wat zouden onze gevelmatrozen op hun ladders met hun zeem en spons voor hun buik in Brussel zaken maken en wat 'n voldoening zouden ze daar van hun werk hebben! De Brusselaar schijnt het heel gewoon te vinden, te wonen in 'n huis met 'n gevel die er uit ziet of er 'n modderregen op neergekomen is. Als dus Sas van Gent Bienenland is, dan is het 'n stuk in zeep en soda uitgeweekt Bienenland.

Toen de schrijver weer in Brussel terug kwam (waar hij tegenwoordig woont), is hij zoals hij vertelt nog eens teruggegaan naar het bedoelde loket en heeft de betrokken ambtenaar een ondeugende vraag gesteld.

'Meneer, ik wou in Sas van Gint, omdat 't daar volgens uw stellige verzekering Belgisch Bienenland is, met frangetjes m 'n hotel en m 'n verteer betalen, maar dat viel daar niet mee. Ze rekenen daar alles om naar de koers van de harde Hollandse, echt zilveren gulden! Ik had om elf francs voor 'n fatsoenlijke kamer gerekend, net als hier in 't Bienenland, maar ik moest er bijna twee en dertig neertellen.... Betaalt u nou 't verschil? U hebt immers stellig verzekerd dat 't Sas Bienenland was.
Ik heb niet precies verstaan, wat er voor antwoord kwam maar ik hoorde zoiets als 'botten' en 'zieveren'. 't Is ook mogelijk dat er over kèèèès gesproken is. Daar ik echter het komende antwoord wel kon aanvoelen, ben ik maar weggelopen voor dat er dat geheel uit was.

 

 

 

 

Naar Henri t'Sas, een getuige van de negentiende eeuw