hhBest – Sinds 1996

ver onderzoeksjournalistiek praat ik liever niet, want als het goed is dan is journalistiek per definitie onderzoekend. Topjournalistiek kan volgens deze redenering wel en daarvan is het boek Liever dier dan mens (ondertitel: Een overlevingsverhaal) van de journalist Pieter van Os de vrucht. Hij sprak vaak en langdurig met de in Polen geboren joodse 90-jarige Mala Rivka Kizel in Amstelveen (daar beland doordat haar inmiddels overleden man employé was bij El Al) en diepte haar overlevingsverhaal uit al reizend door Oost-Europa en naar Israel, tevens speurend in archieven en in vaak recent geproduceerde documentatie. Een mooi en helder geschreven verhaal. Topjournalistiek dus.

Een jonge vrouw, in te grote schoenen tuurt vlak na de oorlog over wat rest van het getto van Warschau ->

Eerlijk gezegd trok het onderwerp van het op mijn verjaardag gekregen boek me, oorlogskind zijnde, in eerste instantie niet zo aan: al zoveel over gehoord en gelezen… Maar wat weten we over Oost-Europa, Polen in het bijzonder, het daar eeuwenlang levende antisemitisme, de verhouding tot de Duitsers, de wijze waarop Hitler en zijn trawanten de geesten van dat volk wisten te  verzieken. Wat was ook daar precies goed of fout? Van alles spreekt elkaar tegen, als je dit boek leest. Maar het wordt wel vaak op een heldere manier uitgelegd. En er is ook dikwijls een verbijsterende verbinding waarneembaar met het heden. Vermeende bloed drinkende of verwerkende praktijken kwamen al voor in de middeleeuwen; er is zelfs sprake van een ‘vergeten’ pauselijke bul tegen dit soort complottheorieën. Hoe oud is de Israëlisch-Arabische kwestie (niet Palestijns volgens Israel)? Al van 1948. Van Os presenteert zijn bevindingen – of geeft die van anderen weer – op de afstandelijke manier die van een goede journalist kan worden verwacht. De conclusies zijn aan de lezer. Een vondst vindt ik de informatie ‘in plaats van voetnoten’ die op elk hoofdstuk volgt en die verwijst naar literatuur en documenten, ook op het internet.

Verplichte leesstof, maar het voelt allerminst als een verplichting dit boek te lezen.